Wstęp

Suplementy diety określane są jako produkty stanowiące źródło skoncentrowanych składników odżywczych i innych składników o działaniu fizjologicznym. Stosowanie suplementów ma na celu wzmacnianie stanu zdrowia oraz utrzymanie w organizmie homeostazy [Bojarowicz i Dżwigulska, 2012]. Tego typu preparaty znalazły również zastosowanie w profilaktyce i terapii kamicy moczowej. Kamica nerkowa jest jedną z najczęstszych patologii układu moczowego. Szacuje się, że stanowi znaczącą pozycję zaraz po chorobach stercza i zakażeniach układu moczowego. Powyższe zaburzenie dotyka 1-3% populacji, w tym trzy razy rzadziej pojawia się u kobiet niż u mężczyzn. W grupie osób w wieku 70 lat na kamienie moczowe cierpi około 7% płci damskiej i 20% płci męskiej. W większości przypadków pierwsze symptomy świadczące o tym schorzeniu, przypadają na 3-4 dekadę życia [Duława i in., 2015].

Probiotyki

Zauważono, iż gram-ujemne, beztlenowe bakterie, bytujące w jelicie grubym człowieka, Oxalobacter formigenes, mogą zapobiegać powstawaniu złogów moczowych. Badania przeprowadzane na szczurach sugerują, że wymienione bakterie posiadają zdolność rozkładu nierozpuszczalnych kryształów szczawianu wapnia do jego wolnej formy jonowej. Ponadto zmniejszają wchłanianie szczawianów w przewodzie pokarmowym oraz ograniczają wydalanie tych związków z moczem [Friedlander i in., 2015].

Uważa się, że O. formigenes zmniejsza ryzyko rozwoju kamicy szczawianowo-wapniowej nawet o 70%. Przeprowadzone badania w grupie osób zdrowych oraz cierpiących na kamienie szczawianowe, uwzględniające ilościowe oznaczenie szczawianów w moczu oraz obecność powyższych bakterii wykazały, iż jelita osób z kamicą nerkową są w 50% mniej skolonizowane przez te bakterii w porównaniu z osobami zdrowymi. Ta zależność była szczególnie widoczna u ludzi z nawrotową kamicą, gdyż tylko 5-7% z nich charakteryzowało się obecnością O. formigenes. Należy zauważyć, iż wraz ze wzrostem ilości bakterii stężenie szczawianów w moczu istotnie ulega zmniejszeniu [Torzewska, 2013]. Zwrócono również uwagę na pałeczki kwasu mlekowego i możliwości ich wykorzystania jako probiotyków pomocnych w redukcji oksalurii. Okazało się, że zastosowanie mieszaniny szczepów Lactobacillus acidophilus, Lactobacillus plantarum, Lactobacillus brevis, Streptococcus thermophilus, Bifidobacterium infantis, wpływa korzystnie na pacjentów z kamicą szczawianowo-wapniową, gdyż jak wykazało jedno z badań jest w stanie zmniejszyć o 50% wydalanie szczawianów z moczem. Stwierdzono także, iż szczepy takie jak Streptococcus thermophilus i Lactobacillus acidophilus najefektywniej przeprowadzają proces degradacji szczawianów [Spadło i in., 2008].

Zioła

Cennym uzupełnieniem profilaktyki jak również leczenia kamicy nerkowej są zioła. Najczęściej w terapii wspomagającej wykorzystuję się zioła o działaniu moczopędnym, rozkurczającym mięśniówkę moczowodu i pęcherza moczowego czy nasilających wydalanie pewnych soli mineralnych. Do takich związków zaliczono taniny, antocyjany, saponiny, terpenoidy oraz flawonoidy. Farmaceutyki roślinne nasilając diurezę, pobudzają wytwarzanie moczu co sprawia, że staje się on mniej skoncentrowany, a zatem proces tworzenia się kamieni jest ograniczony. Ponadto diuretyki ułatwiają wydalanie drobnych złogów co także jest bardzo korzystne [Witalis i Filipek].

Zauważono, iż w korzeniach Berberis vulgaris znajdują się związki mogące zapobiegać kamicy moczowej. Takie działanie jest realizowane poprzez ich zdolność do hamowania krystalizacji szczawianów wapnia oraz właściwości antyoksydacyjne. W badaniach na szczurach z wymuszoną kamicą, u których zastosowano przez 21 dni, surowy ekstrakt wodno-metanolowy z korzeni tej rośliny w dawce 50 mg/kg, stwierdzono zahamowanie odkładania się kryształów szczawianu wapnia w kanalikach nerkowych. Dane uzyskane z przeprowadzonego badania stanowią uzasadnienie medyczne co do słuszności zastosowania Berberis vulgaris w leczeniu kamicy moczowej [Bashir i in., 2010].

Tymochinon jest najważniejszą substancją czynną występującą w nasionach Nigella sativa, jednej z najcenniejszych roślin leczniczych wykazujących wielorakie efekty terapeutyczne. Warto wspomnieć, iż ta roślina, również znalazła zastosowanie w leczeniu kamicy nerkowej. Zbadano, iż istnieje związek między spożyciem oleju z nasion tej rośliny, a wyżej wymienionym schorzeniem. Badania na modelu zwierzęcym wykazały, że podawanie oleju w ilości 5 ml/kg m.c. przez 28 dni istotnie obniża stężenie wapnia, szczawianów, fosforanów w surowicy i moczu. Ponadto taka terapia ma wpływ na zachowanie prawidłowego poziomu magnezu w moczu, chroniąc tym samym przed tworzeniem się złogów szczawianowo-wapniowych. Należy zwrócić uwagę na fakt, iż stosowanie oleju z nasion Nigella Sativia zapobiega indukowanej przez szczawiany peroksydacji lipidów oraz przyczynia się do regeneracji nabłonka nerkowego [Benhelima i in., 2016].

Do przeciwdziałania formowaniu się kamieniom nerkowym z powodzeniem można zastosować mieszankę składającą się z wyciągów alkoholowych z owoców Tribulus terrestris, korzeni Boerhavia diffusa oraz liści Azadirachta indica. Wykazano, że ekstrakt T. terrestris ma zdolność hamowania procesu zarodkowania oraz powiększania kryształów złożonych ze szczawianu wapnia. W trakcie przeprowadzania badań, podawanie takiej mieszanki szczurom w dawce 200 i 300 mg/kg w odniesieniu do negatywnej próby kontrolnej, spowodowało obniżenie szczawianów, fosforanów, wapnia, kreatyny, mocznika oraz kwasu moczowego w moczu. Dodatkowo wiarygodność uzyskanych wyników została potwierdzona histopatologicznie [Saxena i Argal, 2015]. Taka ziołowa mieszanka może być bardzo pomocna w przypadku osób cierpiących na kamicę nerkową. W tabeli zestawione zostały przykłady innych roślin pomocnych w terapii kamicy moczowej.

Tabela. Badania przedkliniczne i kliniczne dotyczące roślin leczniczych stosowanych w profilaktyce i leczeniu kamieni nerkowych

↑ wykazuje tendencję wzrostową, ↓ wykazuje tendencję spadkową.

Źródło: [Nirumand i in. 2018]

Flawonoidy 

Ważną rolę w kamicy nerkowej przypisuję się flawonoidom. Są to związki wykazujące szereg korzystnych właściwości, m. in. jak zauważono w pewnych badaniach, przyczyniają się do redukcji stresu oksydacyjnego w komórkach cewek nerkowych, czy tak jak resweratrol działają ochronnie na kamicę nerkową wywołaną hiperoksalurią. Podczas jednego z badań zaobserwowano, iż poziom przeciwutleniaczy, α-karotenu, β-karotenu i β-kryptoksantyny, jest istotnie niższy u pacjentów ze zdiagnozowaną kamicą moczową niż  u osób zdrowych [Oksay i in., 2017].

Polifenolem o naturalnej aktywności antyurolitycznej, występującym w warzywach i owocach cytrusowych jest glikozyd flawonoidowy, diosmina. Na modelu zwierzęcym z kamicą wykazano, iż powyższy związek wpływa pozytywnie na stężenie wielu parametrów moczu, a tym samym przeciwdziała tworzeniu się kamieni w układzie moczowym. Zauważono, iż szczury, które otrzymywały diosmine w dawce 10 i 20 mg/kg w porównaniu z grupą kontrolną, miały wyższe stężenie magnezu, potasu, sodu oraz niższe fosforu, wapnia w moczu. Uważa się, iż diosmina zapobiega wytrącaniu się kryształów szczawianu wapnia oraz przeciwdziała uszkodzeniom tkanki wywołanych obecnością kamieni moczowych. Jej działanie jest porównywalne do popularnego preparatu Cystone [Prabhu i in., 2016]. Do kolejnych przykładów związków z grupy flawonoidów o podobnym działaniu co diosmina należy rutyna, kwercetyna i hiperozyd. Głównym źródłem rutyny jest czarna herbata, skórki jabłek oraz różne surowce roślinne. Rzeczą interesującą jest, że zastosowanie w kamicy nerek rutynoterapii jako samodzielnej kuracji lub w połączeniu z kurkuminą, zapobiega tworzeniu się nowych złogów. Równoczesne podawanie szczurom wyżej wymienionych związków przyczyniło się do osłabienia peroksydacji lipidów, a także sprawiło, iż stężenie szczawianów oraz wapnia w moczu osiągnęło prawidłowy poziom. Zauważono, że powyższe związki wpływają na szybkość filtracji kłębuszkowej oraz na agregację i wzrost kryształów szczawianowo-wapniowych [Nirumand i in. 2018].

Podsumowanie

Cennym uzupełnieniem leczenia kamicy układu moczowego są suplementy diety. Uwzględnienie w żywieniu ludzi dotkniętych tą chorobą probiotyków oraz ziół wykazujących działanie m.in. moczopędne wpływa hamująco na proces formowania się złogów. Bakterie O. formigenes, a także pałeczki kwasu mlekowego zmniejszają w znacznym stopniu ryzyko rozwoju kamicy szczawianowo-wapniowej, poprzez zmniejszone wydalanie wapnia z moczem. Zioła działające diuretycznie ułatwiają wydalanie niewielkich kamieni. Wśród roślin mających zastosowanie w leczeniu kamicy moczowej wymienia się m.in. wężówkę, dziurawiec zwyczajny, malwę różową, jęczmień. Ponadto zaobserwowano, iż poziom przeciwutleniaczy, α-karotenu, β-karotenu i β-kryptoksantyny, jest istotnie niższy u pacjentów ze zdiagnozowaną kamicą moczową niż u osób zdrowych. Diosmina wpływa pozytywnie na stężenie wielu parametrów moczu a tym samym przeciwdziała tworzeniu się kamieni w układzie moczowym. Podobne działanie wykazuje rutyna, kwercetyna i hiperozyd. Jak zaobserwowano, powyższe związki wpływają na szybkość filtracji kłębuszkowej oraz na agregację i wzrost kryształów szczawianowo wapniowych.

Rosnący problem występowania kamicy nerkowej w populacji nie tylko osób dorosłych skłania do prowadzenia wnikliwej analizy dostępnych badań na temat wybranych suplementów i ich możliwości wykorzystania w leczeniu i zapobieganiu powyższego schorzenia. 

Literatura:  

Tematyka publikacji

• artykuł
• informację o wydarzeniu

Kanały RSS

• kanał czytelnia,
• kanał kalendarium