Wpływ spożycia fitosteroli na zawartość frakcji cholesterolu LDL we krwi osób dorosłych  

Kinga Szydłowska
  

    Kinga Szydłowska
Abstrakt:

Fitosterole stanowią naturalny składnik błon komórkowych występujących w roślinach. Działanie stanoli i steroli roślinnych jest opisywane przez wiele badań naukowych. W odpowiedniej dawce wynoszącej od 1 do 3 g na dobę mogą wpływać na obniżenie poziomu frakcji LDL cholesterolu, obniżając jednocześnie ryzyko rozwoju chorób układu krążenia (miażdżycy, niedokrwiennej choroby serca) oraz ich powikłań klinicznych. Badania kliniczne wskazują na obniżenie frakcji cholesterolu LDL. Z uwagi na niedostateczną podaż fitosteroli przez osoby z chorobami układu sercowo-naczyniowego producenci wzbogacają produkty w stanole i sterole roślinne.
Do produktów fortyfikowanych fitosterolami należą: margarynowe tłuszcze do smarowania, majonez, sosy sałatkowe, mleczne przetwory (np. jogurty, sery dojrzewające, serki homogenizowane), muesli. Zwiększenie poziomu spożycia steroli oraz stanoli roślinnych może okazać się pomocne w uzyskaniu docelowych wartości cholesterolu frakcji LDL, co prowadzi do obniżenia ryzyka sercowo-naczyniowego zarówno w ramach prewencji pierwotnej, jak i wtórnej.  

 


Data publikacji: 21.05.2020 r.    •    Typ publikacji: Publikacja przeglądowa

Cytowanie:
  • Szydłowska K: Wpływ spożycia fitosteroli na zawartość frakcji cholesterolu LDL we krwi osób dorosłych, Journal of NutriLife, 2020, 05, ISSN:2300-8938, url:http://www.NutriLife.pl/index.php?art=353 [dostęp: 2024.03.29]
  • RIS,   BibTeX

Słowa kluczowe:


Konflikt interesów
Autorzy oświadczają, że nie mają powiązań ani finansowych zależności wobec żadnej organizacji lub kogokolwiek posiadającego bezpośredni finansowy wkład w przedmiot badań lub materiały badane w danej pracy (np. poprzez zatrudnienie, doradztwo, posiadanie akcji, honoraria). Każda dotacja badań lub projektu wyszczególniona jest w części pracy zatytułowanej „Podziękowania”.
POKAŻ WIĘCEJ

Kinga Szydłowska
  

    Kinga Szydłowska
Abstract:

Publication date: 21.05.2020 r.    •    Publication type: Publikacja przeglądowa

Citation:
  • Szydłowska K: , Journal of NutriLife, 2020, 05, ISSN:2300-8938, url:http://www.NutriLife.pl/index.php?art=353 [access: 2024.03.29]
  • RIS,   BibTeX

Keywords:


Conflict of interest
The authors declare that they have no relationship or financial dependence to any organization or anyone having a direct financial interest in the subject of research or materials analyzed in the work (eg. through employment, consulting, stock ownership, honoraria). Each research grant or project is specified in the part of the work entitled "Acknowledgements".
SHOW MORE

Udostępnij
Polub NutriLife.pl
Reklama

Wprowadzenie

Poziom cholesterolu frakcji LDL (low-density lipoprotein) stanowi jeden z głównych czynników ryzyka zapadalności na chorobę niedokrwienną serca. Europejskie Towarzystwo Kardiologiczne w zaleceniach z 2016 roku w celach profilaktycznych chorób układu sercowo-naczyniowego rekomenduje, aby stężenie cholesterolu frakcji LDL u osób dorosłych nie przekraczało 115 mg/dl (3 mmol/l). U osób z cukrzycą i chorobami układu krążenia stężenie to nie powinno przekraczać 100 mg/dl (5,6 mmol/l). Stosowanie preparatów farmaceutycznych stanowi jeden ze sposobów obniżenia stężenia cholesterolu frakcji LDL. U pacjentów z zaburzeniami lipidowymi stosującymi również nieprawidłową dietę sama farmakoterapia może być niewystarczająca. Należy wtedy wdrożyć zmianę sposobu odżywiania. Niektóre składniki pokarmowe wykazują właściwości zmniejszające stężenie cholesterolu frakcji LDL we krwi. Badania wskazują, że fitosterole mogą skutecznie obniżać stężenie cholesterolu LDL we krwi, który stanowi jeden z głównych czynników ryzyka rozwoju chorób układu krążenia (miażdżycy, niedokrwiennej choroby serca) [1].

Budowa i podział fitosteroli 

Fitosterole stanowią składnik błon komórkowych występujących u roślin. Są to alkohole wielopierścieniowe, zbudowane z 28- lub 29-węglowego łańcucha. Należą do strukturalnych oraz funkcjonalnych analogów cholesterolu [2]. Dzielą się na stanole (związki nasycone) oraz sterole (związki nienasycone). Najbardziej rozpowszechnione są: β-sitosterol, kampesterol i stigmasterol. Związki te występują jako wolne fitosterole oraz jako sterolowe lub stanolowe estry kwasów tłuszczowych, glukozy, kwasu hydroksycynamonowego lub glikolipidów [3]. 

Źródła fitosteroli

Fitosterole występują we wszystkich komórkach roślinnych. Głównym źródłem występujących naturalnie fitosteroli są oleje, rośliny strączkowe oraz słonecznik [4,5]. Z uwagi na zbyt małą ilość fitosteroli przyjmowanych z dietą producenci fortyfikują produkty poprzez dodatek do żywności form zestryfikowanych fitosteroli. Zgodnie z Rozporządzeniem Komisji (WE) nr 608/200 z dnia 31 marca 2004 roku żywność wzbogacona fitosterolami powinna być odpowiednio oznaczona – zawierać widoczny oraz czytelny napis – „z dodatkiem steroli roślinnych/stanoli roślinnych”.
Dodatkowo Rozporządzenie mówi, że żywności tej nie powinny spożywać osoby, które nie muszą kontrolować poziomu cholesterolu we krwi. Do produktów fortyfikowanych sterolami i stanolami roślinnymi należą: margarynowe tłuszcze do smarowania, majonez, sosy sałatkowe, mleczne przetwory (np. jogurty, sery), muesli. Na opakowaniu wymienionych produktów powinna znaleźć się informacja o unikaniu spożycia więcej niż 3 g fitosteroli na dobę [25]. 

Mechanizm działania fitosteroli

Fitosterole wykazują działanie zmniejszające wchłanianie cholesterolu z przewodu pokarmowego. Cholesterol, aby mógł być wchłonięty w jelicie, jest wiązany w micelach.
Fitosterole strukturalnie są podobne do cholesterolu, przez co również mogą być wbudowywane w micele w jelicie cienkim człowieka. Cholesterol jest mniej hydrofobowy niż fitosterole – zwiększa to powinowactwo fitosteroli do miceli. Konsekwencją tego jest wypieranie cholesterolu z miceli. Powoduje to zmniejszenie wchłaniania cholesterolu w przewodzie pokarmowym i zwiększenie wydalania wolnego cholesterolu z kałem [5, 6, 7].

Innym prawdopodobnym mechanizmem działania fitosteroli jest zwiększanie wydzielania cholesterolu do przewodu pokarmowego przez enterocyty. Niezestryfikowane stanole mogą zwiększać transport zwrotny cholesterolu z komórek jelitowych do światła jelita [24]. 

Skuteczność działania fitosteroli 

Działanie obniżające poziom cholesterolu LDL we krwi jest poruszane w badaniach od wielu lat. Jedno z pierwszych badań wskazywały, że spożycie znacznych ilości steroli roślinnych obniżało frakcje LDL o ok. 10-15% [8, 9]. Do najczęściej spożywanych fitosteroli przez człowieka należy kampesterol i stigmasterol. Przeciętne spożycie w diecie człowieka steroli wynosi 100-350 mg/d, stanoli 50 mg/d. Minimalna dawka wykazująca efekt obniżający poziom cholesterolu LDL we krwi wynosi 1000 mg/d [8, 9].

Badania epidemiologiczne prowadzone w Wielkiej Brytanii (n= 22,256), Chinach (n=3940) oraz Szwecji (n=77,653) wykazały, że spożycie naturalnie występujących w diecie fitosteroli jest odwrotnie proporcjonalne do poziomu cholesterolu całkowitego oraz cholesterolu LDL w osoczu krwi badanych [10, 11, 12]. W badaniach Lin i współautorów nie wykazano różnicy w zmianie stężenia cholesterolu LDL w osoczu w przypadku niskiego (120 mg fitosteroli/2000 kcal) oraz wysokiego (449 mg steroli/2000 kcal) spożycia steroli [13]. W przypadku całkowitej eliminacji fitosteroli z diety zaobserwowano, że stężenie cholesterolu LDL w surowicy krwi wzrosło [14]. 

Neil i współpracownicy wskazuje, że suplementacja diety sterolami przez osoby z zaburzeniami lipidowymi przez 8 tygodni w dawce 2,5 mg/dobę obniżyła stężenie frakcji LDL o 10-15% [17]. 

W przypadku żywności wzbogacanej fitosterolami już w 1995 roku stwierdzono, że żywność (m.in. margaryna) wzbogacona estrem sitostanolu obniża poziom cholesterolu całkowitego oraz cholesterolu LDL u osób z łagodną hipocholesterolemią [15]. Meataanaliza przeprowadzona przez Musa-Veloso ze współpracownikami pokazuje, że spożycie żywności z dodatkiem fitosteroli na poziomie 2 g/dobę obniżyło cholesterol LDL – w przypadku steroli o 8,2% oraz stanoli 9,3% [16]. Randomizowane badanie kliniczne przeprowadzone przez Elke A. Trautwein ze współpracownikami wskazuje, że wprowadzenie 2g/dobę fitosteroli w postaci wzbogaconych niskotłuszczowych past może w znaczącym stopniu obniżyć stężenie frakcji cholesterolu LDL. Badanie to wykazało również, że fitosterole te mogą wpływać na obniżenie stężenia trójglicerydów we krwi [18]. W innym badaniu klinicznym oceniano wpływ past do smarowania zawierających olej rzepakowy, dostarczające 2 g fitosteroli na dobę. Stwierdzono 8-9% obniżenie cholesterolu frakcji LDL [19]. 

Zagrożenia wynikające ze spożycia fitosteroli

Fitosterole nie powinny być spożywane w ilości większej niż 3 g/dobę. Badania wskazują, że spożycie steroli i stanoli pochodzenia roślinnego może wpływać na zmniejszenie poziomu beta-karotenu, witaminy E oraz likopenu we krwi [20, 21, 23]. Z dokonanej przez Law’a metaanalizy wynika, że sterole roślinne obniżają stężenie beta-karotenu we krwi o 25%, alfa-karotenów o 10%, witaminy E o 8% [5]. W przypadku codziennego przyjmowania większej dawki fitosteroli niż 3 g należy spożywać większe ilości produktów bogatych w beta-karoten, które pozwolą na utrzymanie beta-karotenu na właściwym poziomie [23]. 

Podsumowanie

Zastosowanie fitosteroli występujących zarówno naturalnie w żywności, jak również w formie wzbogaconej może stanowić istotny element w prewencji oraz leczeniu chorób układu krążenia poprzez obniżenie frakcji cholesterolu LDL – badania kliniczne wskazują na obniżenie poziomu LDL od ok. 9% do ok. 15%. Zwiększenie poziomu spożycia steroli oraz stanoli roślinnych może okazać się pomocne w uzyskaniu docelowych wartości cholesterolu frakcji LDL, co w konsekwencji prowadzi do obniżenia ryzyka sercowo-naczyniowego zarówno w ramach prewencji pierwotnej, jak i wtórnej. 
Z uwagi na możliwość zmniejszenia wchłaniania karotenu, likopenu oraz witaminy E przez fitosterole należy kontrolować przyjmowaną dzienną dawkę fitosteroli.  

Konieczne są dalsze badania w celu pogłębienia wiedzy dotyczącej wpływu fitosteroli na stężenie cholesterolu frakcji LDL w osoczu krwi osób dorosłych oraz zagrożeń wynikających ze spożycia fitosteroli. 

Literatura:  

  1. Massimo F. Piepoli et al. Wytyczne ESC dotyczące prewencji  chorób układu sercowo-naczyniowego w praktyce klinicznej w 2016 roku. Kardiologia Polska 2016; 74, 9: 821–936.

  2. M. Lagarda, G. Garcia-Llatas, J. Pharmaceut. Biomed. 41 (2006) 1486-1496.

  3. R. A. Moreau, B. D. Whitaker, K. B. Hicks, Prog Lipid Res, 41 (2002) 457-500.

  4. Batta A.K., Xu G., Honda A., Miyazaki T., Salen G.: Stigmasterol reduces plasma cholesterol level and inhibits hepatic synthesis and intestinal absorption in the rat. Metab. Clin. Exp., 2006, 55, 292- 299.

  5. Law M.: Plant sterol and stanol margarines and health. BMJ 2000; 320: 861 –864.

  6. Plat J., Mensik R.P. Plant Stanol and Sterol Esters in the Control of Blood Cholesterol Levels: Mechanism and Safety Aspects. Am. J. Cardiol., 2005, 96 (supl.), 15D-22D.

  7. AbuMweis S.S., Barake R., Jones PJ.: Plant sterols/stanols as cholesterol lowering agents; a metaanalysis of randomized controlled trials. Food Nutr. Res., 2008, 52, 1654-1669. 

  8. Heinemann T, Kullak-Ublick GA, Pietruck B, von Bergmann K. Mechanisms of action of plant sterols on inhibition of cholesterol absorption. Comparison of sitosterol and sitostanol. Eur J Clin Pharmacol. 1991;40 Suppl 1:S59–S63.

  9. Ikeda I., Tanaka K., Sugano M., Vahouny G.V., Gallo L.L.: Inhibition of cholesterol absorption in rats by plant sterols. J. Lipid. Res., 1998, 29, 1573-1582.

  10. Andersson, S.W., Skinner, J., Ellegård, L. et al. Intake of plant sterols is inversely related to serum cholesterol concentration in men and women in the EPIC Norfolk population: a cross-sectional study. Eur J Clin Nutr. 2004; 58: 1378–1385.

  11. Wang, P., Chen, Y.M., He, L.P. et al. Association of natural intake of dietary plant sterols with carotid intima-media thickness and blood lipids in Chinese adults: a cross-section study. PLoS ONE. 2012; 7.

  12. Klingberg, S., Ellegård, L., Johansson, I. et al. Inverse relation between naturally occurring dietary plant sterols and serum cholesterol in northern Sweden. Am J Clin Nutr. 2008; 87: 993–1002.

  13. Lin, X., Racette, S.B., Lefevre, M. et al. The effects of phytosterols present in natural food matrices on cholesterol metabolism and LDL-cholesterol: a controlled feeding trial. Eur J Clin Nutr. 2010; 64: 1481–1487.

  14. Racette, S.B., Lin, X., Lefevre, M. et al. Dose effects of dietary phytosterols on cholesterol metabolism: a controlled feeding study. Am J Clin Nutr. 2010; 91: 32–38.

  15. Miettinen, T.A., Puska, P., Gylling, H., Vanhanen, H., and Vartiainen, E. Reduction of serum cholesterol with sitostanol-ester margarine in a mildly hypercholesterolemic population. N Engl J Med. 1995; 333: 1308–1312.

  16. Musa-Veloso, K., Poon, T.H., Elliot, J.A., and Chung, C. A comparison of the LDL-cholsterol efficacy of plant stanols and plant sterols over a continuous range: Results of a meta-analysis of randomized, placebo-controlled trials. Prostaglandins Leukot Essent Fatty Acids. 2011; 85: 9–28.

  17. Neil H.A., Mejer G.W., Roe L.S.: Randomized controlled trial of use by hypercholesterolaemic patients of a vegetable oil sterol-enriched fat spread. Atherosclerosis, 2001, 156, 329-337.

  18. Trautwein EA, Koppenol WP, de Jong A, et al. Plant sterols lower LDL-cholesterol and triglycerides in dyslipidemic individuals with or at risk of developing type 2 diabetes; a randomized, double-blind, placebo-controlled study. Nutr Diabetes. 2018;8(1):30.

  19. Heggen E., Granlund L., Pedersen J.I., Holme I., Ceglarek U., Thiery J., Kirkhus B., Tonstad S. Plant sterols from rapeseed and tall oils: Effects on lipids, fat-soluble vitamins and plant sterol concentrations. Nutr. Metab. Cardiovasc. Dis. 2010;20:258–265.

  20. Weststrate JA, Meijer GW. Plant sterol-enriched margarines and reduction of plasma total- and LDL-cholesterol concentrations in normocholesterolaemic and mildly hypercholesterolaemic subjects. Eur J Clin Nutr. 

  21. Hallikainen MA, Sarkkinen ES, Gylling H, Erkkilä AT, Uusitupa MI. Comparison of the effects of plant sterol ester and plant stanol ester-enriched margarines in lowering serum cholesterol concentrations in hypercholesterolaemic subjects on a low-fat diet. Eur J Clin Nutr. 2000;54(9):715–725. 

  22. Hendriks HF, Weststrate JA, van Vliet T, Meijer GW. Spreads enriched with three different levels of vegetable oil sterols and the degree of cholesterol lowering in normocholesterolaemic and mildly hypercholesterolaemic subjects. Eur J Clin Nutr. 

  23. Noakes M, Clifton P, Ntanios F i wsp. An increase in dietary carotenoids when consuming plant sterols or stanols is effective in maintaining plasma carotenoid concentrations. Am J Clin Nutr 2002; 75:79-86.

  24. Plat J, Mensink RP. Increased intestinal ABCA1 expression contributes to the decrease in cholesterol absorption after plant stanol consumption. FASEB J. 2002;16(10):1248–1253.

  25. Rozporządzenie Komisji (WE) nr 608/2004 z dnia 31 marca 2004 r. dotyczące etykietowania żywności oraz składników żywności z dodatkiem fitosteroli, estrów fitosteroli, fitostanoli i/lub estrów fitostanoli.

 

Udostępnij
Polub NutriLife.pl




  Autor publikacji

lic. Kinga Szydłowska

lic. Kinga Szydłowska


Autor publikacj nie udostępnił swojej wizytówki.
Z udostępnionymi informacjami, w tym opublikowanymi pracami autora, możesz zapoznać się odwiedzając jego profil - [profil autora]

Reklama
Reklama

Zobacz także

Na czym polega proces liofilizacji i jakie są jego zalety
Na czym polega proces liofilizacji i jakie są jego zalety
Kofeina – pomaga czy szkodzi?
Kofeina – pomaga czy szkodzi?
Stężenie i gęstość wybranych roztworów handlowych - Niezbędnik
Stężenie i gęstość wybranych roztworów handlowych - Niezbędnik
Czekolada - proces produkcji, wady i przyczyny ich powstawania
Czekolada - proces produkcji, wady i przyczyny ich powstawania
Czasopismo:O nas | Redakcja | Dla autorów | Patronat medialny | Kontakt
Serwis: Reklama | Regulamin | Pomoc | Kanały informacyjne (RSS)
Copyright © 2024 NutriLife.pl
  
//www.honcode.ch/HONcode/Seal/HONConduct186547_s1.gif