Kofeina – pomaga czy szkodzi?  

Kamila Babik
  

    Kamila Babik
Abstrakt:

Kofeina należy do tych składników żywności po którą sięga większość populacji, zwłaszcza pod postacią kawy, herbaty czy napojów energetycznych. Substancja ta od lat budzi wiele kontrowersji i jest powodem dyskusji wsród naukowców. Chodzi tutaj o jej pozytywny bądź też negatywny wpływ na organizm ludzki. Działanie kofeiny w organizmie polega przede wszystkim na pobudzeniu ośrodkowego układu nerwowego, dlatego jest ona uważana za najczęściej spożywaną substancję psychoaktywną. Brak właściwości odżywczych kofeiny i jej działanie fizjologiczne powoduje duże zainteresowanie wpływem na układ sercowo-naczyniowy, jednak wyniki badań naukowych nie sa jednoznaczne i wskazują na wiele czynników, które mogą oddziaływać na wyniki prowadzonych eksperymentów. Nie zmienia to jednak faktu, że spożycie do 400 mg kofeiny dziennie przez osoby dorosłe i zdrowe, nie ma negatywnych konsekwencji. Przekroczenie tej dziennej dawki może skutkować nadmierną pobudliwością, bezsennością czy bólami głowy. W odniesieniu do wielkości spożycia kofeiny należy pamiętać, że jej zawartość w naparach kawy i herbaty w dużym stopniu uzależniona jest od metody parzenia, a zawartość kofeiny w napojach energetyzujących może być znacznie zróżnicowana, co należy brać pod uwagę w dziennej puli kofeiny w diecie.


Data publikacji: 09.04.2020 r.    •    Typ publikacji: Publikacja przeglądowa

Cytowanie:
  • Babik K: Kofeina – pomaga czy szkodzi?, Journal of NutriLife, 2020, 04, ISSN:2300-8938, url:http://www.NutriLife.pl/index.php?art=342 [dostęp: 2024.11.14]
  • RIS,   BibTeX

Słowa kluczowe:
kofeina, zdrowie, kawa

Konflikt interesów
Autorzy oświadczają, że nie mają powiązań ani finansowych zależności wobec żadnej organizacji lub kogokolwiek posiadającego bezpośredni finansowy wkład w przedmiot badań lub materiały badane w danej pracy (np. poprzez zatrudnienie, doradztwo, posiadanie akcji, honoraria). Każda dotacja badań lub projektu wyszczególniona jest w części pracy zatytułowanej „Podziękowania”.
POKAŻ WIĘCEJ

Kamila Babik
  

    Kamila Babik
Abstract:

Publication date: 09.04.2020 r.    •    Publication type: Publikacja przeglądowa

Citation:
  • Babik K: , Journal of NutriLife, 2020, 04, ISSN:2300-8938, url:http://www.NutriLife.pl/index.php?art=342 [access: 2024.11.14]
  • RIS,   BibTeX

Keywords:


Conflict of interest
The authors declare that they have no relationship or financial dependence to any organization or anyone having a direct financial interest in the subject of research or materials analyzed in the work (eg. through employment, consulting, stock ownership, honoraria). Each research grant or project is specified in the part of the work entitled "Acknowledgements".
SHOW MORE

Udostępnij
Polub NutriLife.pl
Reklama

Wprowadzenie

Kofeina jest składnikiem diety pochodzenia roślinnego. Występuje naturalnie w niektórych liściach np. krzewu herbacianego, w owocach – w przypadku drzewa kawowego bądź nasionach np. kakaowca. Jej obecność, w tak popularnych napojach, jak kawa i herbata powoduje, że kofeinę spożywa codziennie około 90% populacji osób dorosłych [1]. Należy do środków psychoaktywnych z grupy stymulantów, jak również jest jednym z najbardziej przebadanych suplementów. Lista jej pozytywnych działań, szczególnie dla sportowców jest bardzo okazała. Działanie kofeiny jest związane z jej antagonistycznym wpływem na receptory adenozynowe. Przez podobieństwo strukturalne kofeiny do cząsteczki adenozyny, wiąże się ona łatwo z jej receptorami występującymi na powierzchni komórek bez ich aktywacji. Adenozyna wywołuje relaks i uspokojenie, gdy działa na receptory adenozynowe, zlokalizowane w mózgu. Kofeina temu przeciwdziała, powodując pobudzenie i przytomność umysłu [2]. Dawka śmiertelna kofeiny, którą należałoby przyjąć doustnie wynosi około 10 gramów, co w odniesieniu do zawartości kofeiny w produktach powoduje, że dostarczenie takiej ilości wraz z pożywieniem nie jest możliwe [3].

Metabolizm kofeiny

Z przewodu pokarmowego kofeina jest szybko wchłaniana, osiągając maksymalne stężenie we krwi po 30-120 minutach od spożycia. Wpływ na wchłanianie mają indywidualne uwarunkowania organizmu oraz obecność treści pokarmowej w żołądku [6,7]. Za sprawą krwi kofeina jest transportowana i dostarczana do wszystkich tkanek organizmu [6]. Biotransformacja kofeiny odbywa się niemalże całościowo w wątrobie, jedynie 2% przyjętej dawki jest wydalane z moczem w postaci pierwotnej. Złożony szlak metaboliczny kofeiny dotyczy tworzenia się trzech głównych metabolitów, takich jak: paraksantyna, teofilina i teobromina. Każdy powstaje przy udziale cytochromu P450 1A2 poprzez demetylację, która ma miejsce w hepatocytach [4,5]. Duży wpływ na szybkość biotransformacji mają czynniki genetyczne. Obecność allela CYP1A2*1 pozwala szybko metabolizować kofeinę, natomiast nosiciele allela CYP1A2*1F – wolniej [8]. Czas połowicznego rozpadu kofeiny u osób dorosłych waha się od 3 do 7 godzin [9].

Oddziaływanie kofeiny na organizm człowieka

Pomimo znacznej liczby przeprowadzonych badań dotyczących wpływu kofeiny na zdrowie człowieka, ich wyniki nie dają jednoznacznej odpowiedzi co do pozytywnego czy też negatywnego wpływu kofeiny na organizm. Opinie naukowców dotyczące tych niejasności wskazują na czynniki endogenne i środowiskowe, które wpływają na metabolizm kofeiny u poszczególnych osób [10].

Mechanizm, oddziaływania kofeiny na organizm polega na blokowaniu receptorów adenozyny, a co za tym idzie - zwiększeniu wydzielania katecholamin: adrenaliny, dopaminy i serotoniny. Skutkuje to pobudzeniem ośrodkowego układu nerwowego i rozszerzeniem naczyń krwionośnych. Stąd też po wypiciu kawy można zaobserwować szybsze bicie serca czy też zwiększenie energii [4,11,12,13].

Niektóre z badań wskazują korzystny wpływ kofeiny na sprawność umysłową, fizyczną a także na poprawę koncentracji. Według tych badań do osiągnięcia tych korzyści należy dziennie dostarczyć od 100-300 mg kofeiny [14,15].

Kofeina pobudza także wydzielanie soku żołądkowego, działa umiarkowanie moczopędnie, co zapobiega powstawaniu kamieni nerkowych oraz według niektórych danych może wpływać na procesy metaboliczne zachodzące w organizmie, nasilając lipolizę tkanki tłuszczowej i termogenezę organizmu [16, 17, 18]. Wykazano, że kobiety przyjmujące 4mg/kg masy ciała (odpowiednik 3 kaw) szybciej traciły tłuszcz w czasie odchudzania [19].

Pozytywne oddziaływanie kofeiny na organizm odnotowano w czasie badań przeprowadzanych na sportowcach. Wyniki jednoznacznie wskazywały na pozytywne działanie kofeiny podczas wysiłków beztlenowych oraz wysiłków wymagających generowania dużej mocy (np. podnoszenie ciężarów czy praca na ergometrze). W pierwszym przypadku zauważono nawet kilkuprocentowe polepszenie wyników, np. prędkości maksymalnej, albo szybsze osiągnięcie prędkości szczytowej. W drugim wypadku ciężarowcy byli w stanie podnieść większy ciężar w przysiadzie lub wycisnąć w leżeniu na ławce [20,21].

Aktualne doniesienia naukowe rekomendują bezpieczne spożycie kofeiny na poziomie nie przekraczającym 400 mg dziennie. Przekroczenie tej dawki a więc spożycie powyżej 500-600 mg kofeiny dziennie, może skutkować zbytnia pobudliwością, problemami żołądkowymi, osteoporozą i chorobami serca [22].

Wpływ kofeiny na układ sercowo-naczyniowy

Tak jak w przypadku poprzednich doniesień dotyczących wpływu kofeiny na organizm człowieka, tak i w tej materii zdania badaczy są podzielone. Niektórzy wskazują na silny związek kofeiny z chorobami serca i naczyń krwionośnych, inni zaś nie odnotowują takich zależności [23,24,25,26].

Wpływ kawy na ciśnienie krwi zależy od tego jak często jest ona pita. Im częściej po nią sięgamy tym zwiększa się tolerancja organizmu na zawartą w kawie kofeinę, a tym samym nie odnotowuje się znacznych zmian w ciśnieniu krwi [23,24,25,26].

Z meta-analizy badań w tym zakresie wynika, że regularne picie kawy nieznacznie podnosi ciśnienie skurczowe w granicach 1,2–2,4 mmHg i rozkurczowe o 1,2–0,5 mmHg [27]. Dane dotyczące związków pomiędzy piciem kawy a ryzykiem choroby wieńcowej są sprzeczne i niejednoznaczne. Z opublikowanej meta-analizy badań prospektywnych wynika, że nie istnieje związek pomiędzy spożyciem kawy a ryzykiem choroby niedokrwiennej serca. Z kolei dwie niezależne meta-analizy badań kliniczno-kontrolnych wskazują na istnienie takiej zależności [28, 29]. Brak spójności wyników badań epidemiologicznych i klinicznych może wskazywać na to, że na skutek rozwoju tolerancji organizmu negatywne skutki spożywania kawy maleją. Ponadto kawa poza kofeiną zawiera szereg innych składników, którym przypisuje się korzystne oddziaływanie na zdrowie.

Podsumowanie

Kofeina ze względu na swoje pozytywne właściwości takie jak stymulowanie ośrodkowego układu nerwowego, wzmaganie koncentracji a także wzrost wydolności fizycznej, zyskuje coraz większą grupę zwolenników. Producenci żywności coraz częściej dodają ją do produktów spożywczych w celu poprawienia sprzedaży, szczególnie obecnie, kiedy znaczna część populacji szuka sposobów na wspomaganie wydolności organizmu. Należy jednak podchodzić do takich produktów z rozwagą, aby nie przyniosły one większych problemów niż oczekiwanych korzyści.

Literatura:  

  1. Temple J.L.: Caffeine use in children: what we know, what we have left to learn and why we should worry. Neuroscience and Behavioral Reviews. 2009, 33, 793-806
  2. https://wspinaczka.edu.pl/2018/06/kofeina-suplement-dzialajacy
  3. Nawrot P., Jordan S., Eastwood J., Rotstein J., Hugenholtz A., Feeley M: Effects of caffeine on human health. Food Addit. Contam. 2003, 20, 1, 1-30.
  4. Janus K. Kofeina jako substancja modelowa służąca do oceny metabolicznej wydolności wątroby. Probl Ter Monitor 1993, 4(1): 27-29. 17.
  5. Shirley KL, Hon Y, Penzak SR, et al. Correlation of Cytochrome P450 (CYP) 1A2 Activity Using Caffeine Phenotyping and Olanzapine Disposition in Healthy Volunteers. Neuropsychopharmacol 2003, 28: 961-966.
  6. Babu K.M., Church R.J., Lewander W.: Energy drinks:The new eye-opener for Adolescents. Clin. Ped. Emerg. Med. 2008, 9, 35-42.
  7. Grosso L.M., Bracken M.B.: Caffeine metabolism,genetics and perinatal outcomes: a review of exposure assessment considerations during pregnancy. Ann. Epidemiol.2005, 15, 460-466.
  8. Dworzański W, Opielak G, Burdan F. Niepożądane działania kofeiny. Pol Merk Lek 2009, 27: 357-361.
  9. Nawrot P., Jordan S., Eastwood J., Rotstein J., Hugenholtz A., Feeley M: Effects of caffeine on human health. Food Addit. Contam. 2003, 20, 1, 1-30.
  10. Smith A.: Effects of caffeine on human behavior. Food Chem. Toxicol. 2002, 40. 1243-1255.
  11. Glade M.J.: Caffeine – not just a stimulant. Nutrition.2010, 26, 932-938.
  12. Reissing C.J., Strain E.C., Griffiths R.R.: Caffeinatedenergy drinks - a growing problem. Drug and Alcohol Dependence. 2009, 99, 1-10.
  13. Satel S.: Is caffeine addictive? – A Review of the literature.Am. J. Drug and Alcohol Abuse 2006, 32, 493-502.
  14. Glade M.J.: Caffeine – not just a stimulant. Nutrition.2010, 26, 932-938.
  15. Temple J.L.: Caffeine use in children: what we know, what we have left to learn and why we should worry. Neuroscience and Behavioral Reviews. 2009, 33, 793-806.
  16. Higdon J.V., Frei B.: Coffee and health: A review of recent human research. Critical Review in Food Science and Nutrition. 2006, 46, 101-123
  17. Kuczkowski K.M.: Caffeine in pregnancy. Arch. Gynecol. Obstet. 2009, 280, 695-698.
  18. Roehrs T., Roth T.: Caffeine: Sleep and daytime sleepiness. Sleep Medicine Reviews. 2008, 12, 153-162.
  19. Yoshida T, Sakane N, Umekawa T, Kondo M.: Relationship between basal metabolic rate, thermogenic response to caffeine, and body weight loss following combined low calorie and exercise treatment in obese women. 1994, 18(5), 345-50.
  20. Schneiker KT, Bishop D, Dawson B, Hackett LP.: Effects of caffeine on prolonged intermittent-sprint ability in team-sport athletes. 2006, 38(3), 578-85.
  21. Glaister M 1 , Howatson G, Abraham CS, Lockey RA, Goodwin JE, Foley P, McInnes G.: Caffeine supplementation and multiple sprint running performance. 2008, 40(10), 1835-40.
  22. Nawrot P., Jordan S., Eastwood J., Rotstein J., Hugenholtz A., Feeley M: Effects of caffeine on human health. Food Addit. Contam. 2003, 20, 1, 1-30.
  23. Brezova V., Slebodova A., Stasko A.: Coffee as a Skurce of antioxidants: An EPR study. Food Chemistry. 2009,114, 859-868.
  24. Temple J.L.: Caffeine use in children: what we know, what we have left to learn and why we should worry. Neuroscience and Behavioral Reviews. 2009, 33, 793-806.
  25. Nurminen M.L., Niittynen L., Korpela R., Vapaatalo H.:Coffee, caffeine and blood pressure: A critical review. Eur J Clin Nutr. 1999, 53, 831-839.
  26. Horzić D., Komes D., Belscak A.: The composition of polyphenols and methylxanthines in teas and herbal infusions. Food Chem. 2009, 115, 441- 448.
  27. Noordzij M., Uiterwaal C.S., Arends L.R., Kok F.J., Grobbee D.E., Geleijnse J.M.: Blood pressure response to chronic intake of coffee and caffeine; A meta-analysis of randomized controlled trials. J Hypertens 2005, 23,921-928.
  28. Sofi F., Conti A.A., Gori A.M., Eliana Luisi M.L., Casini A., Abbate R., Gensini G.F.: Coffee consumption and risk of coronary heart disease: A meta-analysis. Nutr Metabol. Cardiovasc Dis. 2007, 17, 209—223.
  29. Knight C.A., Knight I., Mitchell D.C., Zepp J.E.: Beverage caffeine intake in US consumers and subpopulations of interest: estimates from the Share of Intake Panel survey. Food Chem. Toxicol. 2004, 42, 1923-1930.
Udostępnij
Polub NutriLife.pl




  Autor publikacji

lic. Kamila Babik

lic. Kamila Babik


Autor publikacj nie udostępnił swojej wizytówki.
Z udostępnionymi informacjami, w tym opublikowanymi pracami autora, możesz zapoznać się odwiedzając jego profil - [profil autora]

Reklama
Reklama

Zobacz także

Witamina D w diecie seniora
Witamina D w diecie seniora
Prozdrowotne właściwości morwy białej
Prozdrowotne właściwości morwy białej
Bakterie probiotyczne w żywności - gdzie występują i jakie przynoszą korzyści?
Bakterie probiotyczne w żywności - gdzie występują i jakie przynoszą korzyści?
Dieta lekkostrawna jako terapia żywieniowa w chorobie  wrzodowej żołądka i dwunastnicy
Dieta lekkostrawna jako terapia żywieniowa w chorobie wrzodowej żołądka i dwunastnicy
Czasopismo:O nas | Redakcja | Dla autorów | Patronat medialny | Kontakt
Serwis: Reklama | Regulamin | Pomoc | Kanały informacyjne (RSS)
Copyright © 2024 NutriLife.pl
  
//www.honcode.ch/HONcode/Seal/HONConduct186547_s1.gif