Rola wapnia i witaminy C w terapii chorób zależnych od diety

Wskazuje się że odpowiednia podaż wapnia pozytywnie wpływa w dietoterapii chorób takich jak otyłość, cukrzyca typu drugiego oraz niektórych rodzajów nowotworów. Dodatkowo jego niedobór może prowadzić do osteomalacji i zwiększonego ryzyka osteoporozy u dorosłych oraz krzywicy u dzieci. Bogatym źródłem łatwo przyswajalnego wapnia jest mleko i produkty mleczne, dodatkowo ten składnik mineralny znajdziemy także w nasionach roślin strączkowych oraz zielonych warzywach liściastych. Jego prawidłowe spożycie powinno mieścić się w zakresie 1000-1200 mg dziennie w zależności od wieku i płci – u osób starszych zapotrzebowanie jest wyższe niż w wieku produkcyjnym i wynosi 1200 mg dziennie.

Witamina C jako naturalny antyoksydant neutralizuje wolne rodniki chroniąc w ten sposób organizm przed działalnością wolnorodnikową. Niektóre badania donoszą o jej korzystnym wpływie na łagodzenie i przebieg chorób górnych dróg oddechowych, zwłaszcza przeziębienia. Jej głównym źródłem są warzywa i owoce – głównie w postaci surowej ze względu na labilność witaminy. Główną konsekwencją niedostatecznej podaży witaminy C jest ogólne osłabienie organizmu i wiążący się z tym wzrost podatności na infekcje. Badania sugerują, że niedobory tej witaminy mogą zwiększać ryzyko rozwoju chorób nowotworowych. Zalecane spożycie tej witaminy dla dorosłych mężczyzn powinno wynosić 90 mg na dobę, a dla kobiet 75 mg na dobę [2].

Przegląd publikacji badawczych analizujących wartość odżywczą i energetyczną diet szpitalnych

W badaniu przeprowadzonym w 2003 roku w 7 szpitalach na terenie województwa małopolskiego oceniano podstawową dietę pacjentów w okresie wiosennym i jesiennym. Badacze przez kolejne 10 dni na podstawie raportów magazynowych szpitali obejmujących jadłospisy oraz rozchód produktów spożywczych oceniali zarówno udział poszczególnych grup produktów, jak i zawartość witamin i składników mineralnych w odniesieniu do zaleceń prawidłowego żywienia. Wykazano, że zapotrzebowanie na wapń pokrywane jest jedynie w 79%. Dzienne zapotrzebowanie na witaminę C zostało pokryte wraz z dietą [1]. 

Podobne badania były prowadzone 8 lat na przykładzie wybranego szpitala województwa śląskiego. Głównym celem pracy była ocena wartości odżywczej i energetycznej diet dekadowych pacjentów hospitalizowanych. Dodatkowo oprócz diety podstawowej brano pod uwagę także dietę łatwo strawną, z ograniczeniem łatwo przyswajalnych węglowodanów i płynną wzmocnioną. W analizie uwzględniono różnice w sezonowości diet. Niezależnie pory roku we wszystkich rodzajach diety stwierdzono niedobory witaminy C w stosunku do zaleceń. Największy udział tej witaminy zaobserwowano w okresie letnim w diecie podstawowej 86% i diecie z ograniczeniem węglowodanów łatwo przyswajalnych 85%.

Za najbardziej niedoborową w kwas askorbinowy uznano dietę łatwo strawną. W tym przypadku procent realizacji normy w okresie letnim mieścił się w granicach 58%, a w okresie jesiennym jedynie w 50%.

W przypadku wapnia jedynie dieta płynna wzmocniona zapewniła jego dostateczną podaż. Pozostałe analizowane diety nie dostarczały odpowiedniej ilość tego składnika. Nie zaobserwowano także istotnej różnicy pomiędzy porami roku. Autorzy wskazali na konieczność modyfikacji diety pod względem ilości warzyw i owoców oraz chudego nabiału w celu ograniczenia wystąpienia ryzyka niedoborów [3].

W roku 2009 Najwyższa Izba Kontroli przeprowadziła w 12 szpitalach (w 11 szpitalach samorządowych i w 1 uniwersyteckim) kontrolę żywienia i utrzymania czystości w szpitalach publicznych. W żadnym z dwunastu kontrolowanych szpitali stan żywienia pacjentów nie był właściwy. Badania wykazały liczne nieprawidłowości we wszystkich analizowanych jadłospisach w stosunku do norm zalecanych przez Instytut Żywności i Żywienia. Proponowane żywienie było nieadekwatne do potrzeb pacjentów, posiłki cechowały się niską kalorycznością oraz nieodpowiednią wartością odżywczą. We wszystkich szpitalach nie zapewniono dostatecznego udziału nabiału, warzyw i owoców – zwłaszcza w postaci surowej. Aż w dziewięciu szpitalach wniesiono zastrzeżenia co do jakości i wartości odżywczej posiłków. W jadłospisach poddanych kontroli stwierdzono między innymi niedobór wapnia – aż w siedmiu szpitalach zalecaną normę realizowano na poziomie od 28% do 81%. W czterech szpitalach poziom realizacji zaleceń Instytutu Żywności i Żywienia mieścił się w granicach od 15% do 81%.

Na podstawie otrzymanych wyników, NIK nakazał podjęcie podjęcia działań zapewniających właściwą jakość posiłków oraz prawidłowe bilansowanie diety w zakresie kaloryczności oraz składników odżywczych, a także jej uzupełnienie o brakujące, lub podawane w zbyt małej ilości, produkty (np. owoce i warzywa, produkty mleczne); prowadzenie właściwego nadzoru, monitoringu i kontroli jakości podawanych posiłków, w tym poprzez bieżącą analizę wartości kalorycznej i odżywczej; przeanalizowanie podziału zadań oraz ich realizacji przez dietetyków szpitala, pod kątem zwiększenia skuteczności działania [4].

Mimo przeprowadzonej kontroli żywienia przez Najwyższą Izbę Kontroli, która stwierdziła liczne nieprawidłowości kolejne badanie z 2015 roku, przeprowadzone na terenie Śląska ponownie nakreśliło problem jakości żywienia szpitalnego. W badaniu uwzględniono 40 całodziennych jadłospisów – 10 kolejnych dni przypadających na każdą porę roku. W opracowanych wynikach porównano stopień realizacji zapotrzebowania w zależności od pory roku. Po przeanalizowaniu jadłospisów, badacze stwierdzili, że średnie spożycie wapnia w poszczególnych porach roku było znaczne niższe niż w zaleceniach Instytutu Żywności i Żywienia z 2012 r. [3]. Wiosną zaobserwowano najwyższy udział wapnia w diecie na poziomie 776 mg (68,3% pokrycia dobowego zapotrzebowania na wapń), a najniższy zimą – średnio poziom spożycia wapnia wynosił 705 mg co odpowiada 62% zalecanej dziennej ilości tego składnika mineralnego w diecie. Autorzy jako przyczynę uznali niedostateczna podaż mleka i przetworów mlecznych oraz warzyw i owoców.

Znaczne niedobory stwierdzono także w podaży witaminy C, której stopień realizacji mieścił się w przedziale od 34-48%. Najniższy udział witaminy C w diecie zaobserwowano wiosną, natomiast najwyższy zimą. Niepokojący jest tym bardziej niedobór witaminy C okresie jesiennym. Autorzy podkreślają, że jest to okres w którym obserwujemy zwiększoną podatności na infekcję. Brak dostatecznej podaży witaminy C będącej silnym przeciwutleniaczem może zwiększyć prawdopodobieństwo konsekwencji zdrowotnych [5].

Podsumowanie

Mimo powszechnej wiedzy na temat wpływu diety na stan zdrowia pacjenta żywienie szpitalne wciąż budzi wiele kontrowersji. W konfrontacji z wynikami przedstawionymi w literaturze uzyskane dane wskazują, że w żywieniu szpitalnym powtarzane są od lat te same błędy, niezależnie od zmiany warunków. Diety szpitalne są nieadekwatne do stanu zdrowia pacjenta. Badania na przekroju lat wykazały, że w żywieniu szpitalnym powielane są te same nieprawidłowości w proponowanych dietach. Wszystkie analizowane w pracy badania wskazały na niedostateczną podaż wapnia i witaminy C, co więcej w niektórych przypadkach zapotrzebowanie było pokryte jedynie w 50%. Liczne badania potwierdzają prozdrowotny wpływ witaminy C i wapnia na stan zdrowia. Mimo przeprowadzonej w roku 2009 kontroli żywienia i utrzymania czystości w szpitalach publicznych przeprowadzonej przez Najwyższą Izbę Kontroli badania w kolejnych latach wykazały ponowne nieprawidłowości. Dokonane obserwacje potwierdzają konieczność ciągłego i szerokiego upowszechniania wiedzy na temat zasad racjonalnego żywienia, także wśród personelu szpitalnego.

Literatura:  

Tematyka publikacji

• artykuł
• informację o wydarzeniu

Kanały RSS

• kanał czytelnia,
• kanał kalendarium